Op 11 maart vond de Pharos conferentie ‘Het welbevinden van vluchtelingenjeugd in Nederland en Europa: Geen nieuws, goed nieuws?’ plaats.

Tijdens deze conferentie werd onder andere besproken welke instanties verantwoordelijk zijn voor het welbevinden van gevluchte kinderen, en hoe zij zich kunnen inzetten om het beste in de kinderen naar boven te halen.

Omdat zoveel verschillende instanties zich met dit onderwerp bezighouden (denk aan school, wijkteams van de gemeenten, huisartsen en artsen voor de medische zorg, COA en ngo’s) , heeft ieder zijn eigen aanpak.

Daarom is het goed geweest dat tijdens deze conferentie kennis en ervaringen zijn uitgewisseld over hoe dit gezamenlijk als professionals kan worden aangepakt. Het zijn tenslotte kinderen die in ongewone situaties terecht zijn gekomen, en als zij hulp nodig hebben moet hen hulp kunnen worden geboden.

Naar aanleiding van deze conferentie is een artikel geschreven waarin staat samengevat wat er op deze dag ter sprake is gekomen.

U leest het artikel hier.

In het programma Taarten van Abel heeft Asma, wonend in asielzoekerscentrum Sint Annaparochie, een prachtige taart gebakken voor woonbegeleider en kind contactpersoon Mounssif Najde (34) van het COA om hem te bedanken voor alles wat hij voor kinderen organiseert op het azc.

Asma, een meisje van 11 jaar oud en afkomstig uit Iran, woont al drie jaar in Nederland. Ondertussen heeft zij met haar familie (ouders en broertje) op al 8 verschillende locaties gewoond: Ter Apel, Budel Cranendonck, Tilburg, Loon op Zand, Rotterdam, Gilze-Rijen, Burgum en nu Sint-Annaparochie.

Op azc locatie Sint Annaparochie organiseert Mounssif dat er activiteiten op het azc en uitjes voor de kinderen plaatsvinden. Zo zijn er muziek en sportlessen, paardrijlessen, kunstactiviteiten en weerbaarheidstrainingen waar de kinderen aan deel kunnen nemen, zitten de kinderen op zwemles en organiseert Mounssif uitjes naar bijvoorbeeld dierenpark Emmen in de vakanties. Asma: “Hij doet alles voor de kinderen”

Werkgroep Kind in azc is blij te zien dat kind contactpersonen als Mounssif enthousiast en ondernemend zijn om zelf activiteiten voor kinderen op te zetten. Dit zorgt ervoor dat kinderen in asielzoekerscentra zich even niet met de asielprocedure bezig hoeven te houden en zich gewoon kind kunnen voelen.

Niet in elk azc is dit vanzelfsprekend. Daarom bieden organisaties als De Vrolijkheid (kunst en creativiteit), VluchtelingenWerk (voorlichting aan kinderen met Time4You) en de coalitie van War Child, Save the Children en Unicef Nederland (sport, spel & dans met TeamUp) ook activiteiten voor kinderen in asielzoekerscentra aan.

Een uitgebreid interview met Mounssif lees je hier, in VreemdelingenVisie 19, van de Rijksoverheid van 18 april 2019.

Kijk hier de aflevering van Taarten van Abel terug van 7 april.

Staatssecretaris Harbers was uitgenodigd door de Werkgroep Kind in azc. Uit het onderzoek van de werkgroep van vorig jaar is onder andere gebleken dat  op veel azc’s in Nederland te weinig activiteiten voor kinderen worden aangeboden. Dé reden om Harbers uit te nodigen voor een bezoek om met eigen ogen de noodzaak hiervan in te zien.

Extra kwetsbaar

Kinderen in azc’s zijn extra kwetsbaar en verdienen daarom inzet van de overheid. Sport, spel en creativiteit zijn cruciaal voor de ontwikkeling van kinderen. Ze leren zich uiten, spelen met leeftijdsgenoten en kunnen simpelweg hun zorgen even vergeten. Daarnaast krijgen kinderen meer grip op hun onzekere situatie doordat ze kindvriendelijke informatie ontvangen over o.a. de asielprocedure en leven op een azc.

Welzijn beter door spelen en goede informatie

“Ik ben blij dat ik vandaag gezien heb wat er in de praktijk gebeurt,” zei Harbers tijdens de workshop van Stichting de Vrolijkheid. De Vrolijkheid is een netwerk van kunstenaars en vrijwilligers dat samen met kinderen, jongeren en hun ouders in azc’s kunst, muziek en media maakt.Ze organiseren wekelijks zo’n 100 creatieve workshops in zo’n 27 azc’s in het land.

Ook de TeamUp-sessie waar Harbers bij aanwezig was, werd goed ontvangen. Zij bieden gevluchte kinderen elke week op een vast tijdstip sport- en spelactiviteiten die hen helpen met de verwerking van alles wat ze hebben meegemaakt. Ook het project Time4You kwam tijdens het bezoek aan bod. Vanuit dit project worden wekelijks informatiebijeenkomsten voor en met kinderen in azc ’s georganiseerd. “De juridische begeleiding sluit goed aan bij het huidige beleid om zo vroeg mogelijk in de asielprocedure alles op tafel te krijgen,” aldus Harbers.

Activiteiten in heel Nederland

Vooral voor jongeren is op veel locaties nauwelijks iets te doen. Daarom pleit de Werkgroep Kind in azc ervoor om landelijk meer creatieve en sport- en spelactiviteiten te organiseren. Harbers heeft tijdens zijn bezoek gezegd stappen te willen zetten. “Maar het zal nog wel even duren voordat we ook op andere locaties meer activiteiten voor kinderen kunnen organiseren.”

De workshops werden gevolgd door een ronde-tafel-bijeenkomst waarbij alle leden van de verschillende organisaties spraken over het belang van kind activiteiten, en ook punten als de lange wachttijd en het vele verhuizen van kinderen in de asielprocedure kwamen ter sprake. Daarbij werd ook een kaart gepresenteerd van de kinderactiviteiten in Nederlandse azc’s. Harbers reageerde hierop: “We proberen deze kaart steeds kleuriger te maken. Het staat op mijn wensenlijst. Ik hoop in de komende jaren daar stap voor stap verbeteringen in aan te brengen.”

 “De staatssecretaris heeft nu gezien hoe belangrijk deze activiteiten zijn en wat de positieve impact ervan is op kinderen. Wij houden hem aan zijn uitspraak,” aldus Helen Schuurmans, voorzitter van de Werkgroep Kind in azc.

 Bekijk hier ook het item van Omroep Brabant over het bezoek van Harbers aan azc Grave.

Noodzakelijke verbeteringen

De aanleiding van dit bezoek is het rapport dat vorig jaar juni door de werkgroep Kind in azc is gepresenteerd. Hierin was te lezen dat opgroeien binnen een azc speciale uitdagingen kent. Er is niet op elke locatie genoeg te doen voor kinderen en jongeren. Er is ook weinig privacy: op sommige locaties moet meer dan 90% van de families voorzieningen zoals de keuken en badkamer delen met andere families. Het onderzoek toont ook aan dat er grote verschillen zijn tussen de verschillende locaties als het gaat om toegang tot geestelijke gezondheidszorg.

Het rapport kwam met een groot aantal aanbevelingen waarmee de staatssecretaris de leefomstandigheden van gevluchte kinderen kan verbeteren. Dit is noodzakelijk om de opvang nu eindelijk kindvriendelijk te maken.

Momenteel wonen er in Nederland meer dan 7000 kinderen in azc’s en gezinslocaties (hier worden uitgeprocedeerde gezinnen ondergebracht). Op een aantal locaties worden activiteiten aangeboden zoals die van TeamUp, de Vrolijkheid en VluchtelingenWerk Nederland. De werkgroep vindt het van cruciaal belang dat alle kinderen hetzelfde en het complete aanbod krijgen zodat ze zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Bekijk hier het filmpje van het bezoek. Deze vlog is gemaakt door Shundell van het jongerenpanel van UNICEF.

Het NRC publiceerde op 20 februari het artikel ‘Asielzoekersscholen leveren komende jaren fors in’, dat op 15 maart ter sprake kwam tijdens een Schriftelijk Overleg in de Tweede Kamer. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) wil volgend schooljaar een nieuwe rekenmethode invoeren waardoor scholen die kinderen uit asielzoekerscentra opvangen straks minder geld zullen krijgen.

De Werkgroep Kind in azc maakt zich zorgen, omdat het creëren van financiële onzekerheid de toegang tot basisonderwijs voor kinderen kan beperken. Tevens brengt de werkgroep graag het advies van de Onderwijsraad uit 2017 opnieuw onder de aandacht. In dit advies wordt geconstateerd dat de toegankelijkheid van onderwijs voor vluchtelingenkinderen en de kwaliteit onvoldoende is, en worden een aantal belangrijke aanbevelingen gedaan.

Reden genoeg voor de Werkgroep kind in azc om een brief aan de Vaste Commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap te sturen.

Op 28 december berichtte Trouw in het artikel ‘Gemeenten zijn niet klaar voor hulp aan azc-kinderen’ dat gemeenten vanaf 1 januari 2019 verantwoordelijk zijn geworden voor de jeugdhulp aan kinderen die in asielzoekerscentra wonen, maar dat zij daar nog niet klaar voor zijn. Daardoor komt bijvoorbeeld de traumatherapie of opvoedingsondersteuning voor kwetsbare kinderen in gevaar. Kinderrechtenorganisaties vrezen dat nog niet alle gemeenten hier goed op voorbereid zijn. Tot 1 januari was jeugdhulp nog de verantwoordelijkheid van het COA. 

Tien gemeenten hebben al geëxperimenteerd met de verantwoordelijkheid voor jeugdhulp in het azc en dat beviel goed. Maar volgens Helen Schuurmans (coördinator van de Werkgroep kind in azc) is een belangrijke kanttekening daarbij dat het budget bij die experimenten onbeperkt was, terwijl er in het nieuwe systeem per kind 740 euro wordt uitgetrokken.  Bovendien hebben deze tien gemeenten ook twee jaar de tijd genomen om het een en ander voor elkaar te krijgen.

De werkgroep Kind in azc verwacht startproblemen. Daarom wil de werkgroep vinger aan de pols houden om er zeker van te zijn dat de jeugdzorg voor kwetsbare kinderen in azc’s goed verloopt.

Uit onderzoek van de werkgroep ‘Leefomstandigheden van kinderen in azc’s’ van afgelopen jaar is gebleken dat de toegang tot (geestelijke) gezondheidszorg voor kinderen op azc’s voorheen niet in orde was. De werkgroep ziet de overgang naar gemeenten als een kans om het beter te doen, maar het zou ook wisselend kunnen zijn.  Hierbij doet de Werkgroep dan ook een oproep om zowel positieve voorbeelden als verontrustende voorbeelden aan ons te melden.  

Voor meer informatie over de overgang van jeugdhulp naar de gemeenten zie het project Jeugdhulp aan asielzoekerskinderen.

In asielzoekerscentra worden wekelijks themabijeenkomsten georganiseerd door het kindproject Time4You van VluchtelingenWerk. Tijdens deze bijeenkomsten worden onderwerpen besproken waar de kinderen in de opvang tegenaan lopen en die nieuw voor ze zijn. De vrijwilligers van VluchtelingenWerk leiden de bijeenkomsten op een toegankelijke manier, met veel ruimte voor het stellen van vragen. De vrijwilligers zijn getraind in het signaleren van problemen en kunnen kinderen, indien nodig, doorverwijzen naar specialisten.

 Uitdaging 

Zo stond eind 2018 de documentaire ‘Terug naar je eige land’ op het programma. Een documentaire over kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland zijn en toch niet vallen onder het Kinderpardon. Een lastig onderwerp. Vrijwilliger Lindon Mooiweer vertelt dat ze het uitdagend vindt om het gesprek aan te gaan met kinderen over dit soort onderwerpen: “Ik ben begonnen bij TeamUp. Daar ontdekte ik dat ik het ontzettend leuk vind om met tieners en jongeren te werken. Maar ik wilde daarnaast ook inhoudelijk iets voor jongeren betekenen. Daarom heb ik mij ook opgegeven als vrijwilliger bij Time4You van VluchtelingenWerk. Bij lastige onderwerpen, zoals dit onderwerp over terugkeer, lassen we voldoende pauzes in voor vragen of extra uitleg. Zo’n onderwerp kan natuurlijk erg confronterend zijn voor jongeren.”

Gezien en gehoord

De bijeenkomst wordt gegeven door drie vrijwillige dames. Voorafgaand komen ze bij elkaar om de bijeenkomst voor te bereiden. Daarnaast bespreken ze samen met hun teamleider regelmatig de ideeën door voor de aankomende weken. Lindon Mooiweer: “De meeste jongeren komen elke week, vaste prik. De thema’s sluiten aan bij hun belevingswereld en wat er speelt in Nederland. Vaak komen er onderwerpen aan bod waar ze normaal niet snel over praten. Het doel van de Time4You-bijeenkomsten is om de kinderen en jongeren te informeren over belangrijke zaken, maar het is net zo belangrijk om eventuele problemen of spanningen te signaleren waar deze tieners hulp bij nodig hebben. We merken dat het voor de jongeren ontzettend belangrijk is om gezien en gehoord te worden. Dat is precies de reden waarom deze Time4You-bijeenkomsten zo belangrijk zijn.”

Afgelopen december presenteerde Defence for Children in samenwerking met de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK) het onderzoeksrapport betreft de leefomstandigheden van kinderen met een handicap in asielzoekerscentra in Nederland aan de Tweede Kamer.

Het rapport adviseert de overheid om de problemen waar gehandicapte kinderen (en hun ouders) in de asielzoekerscentra op stuiten, op te lossen. Het gaat hierbij onder andere om: onaangepaste woonruimtes voor kinderen met een handicap, gezondheidsklachten door problemen met de hygiëne, stress door de vele verhuizingen die extra schadelijk zijn voor deze kinderen en zelfs onthouding van toegang tot de gezondheidszorg. 

Uit het onderzoek blijkt dat de situatie van kinderen met een handicap in asielzoekerscentra in strijd is met het VN-Kinderrechtenverdrag en het VN- Gehandicaptenverdrag. Volgens artikel 24 van het VN-Kinderrechtenverdrag mag geen enkel kind zijn of haar recht op toegang tot voorzieningen voor gezondheidszorg worden onthouden. Maar in de praktijk wordt dit recht voor kinderen met een handicap in asielzoekerscentra onvoldoende nageleefd. Ze komen bijna nooit in aanmerking voor een verblijfsvergunning en de leefomstandigheden zijn onder de maat en beschadigen de kinderen. Volgens artikel 23 moet de overheid er tevens voor zorgen dat geestelijk of lichamelijk gehandicapte kinderen een volwaardig en behoorlijk leven kunnen hebben.

Martine Goeman van Defence for Children zegt hierover: “Uit onze analyse blijkt dat het bijna onmogelijk is om als kind met een handicap een medische vergunning of een asielvergunning te krijgen. Kinderen met zeer ernstige handicaps, die soms niet lang meer te leven hebben, worden afhankelijk gemaakt van de gunst van de staatssecretaris om in schrijnende zaken een vergunning te verlenen. Dat moeten we beter regelen in dit land.”

Het TV programma 1Vandaag heeft tevens aandacht aan deze kwestie in de uitzending van 18 december.

VluchtelingenWerk Nederland zet zich al geruime tijd in voor een sterkere positie voor meereizende kinderen in de asielprocedure. De positie van kinderen blijft te vaak onderbelicht in de asielprocedure, terwijl meereizende kinderen ook hun eigen vluchtredenen kunnen hebben.

In project Time4You besteedt VluchtelingenWerk daarom specifiek aandacht aan het signaleren van deze zelfstandige asielmotieven. In het eerdere kindproject Eigen-Wijs van VluchtelingenWerk is een methode ontwikkeld voor het signaleren van mogelijke zelfstandige asielmotieven. Zo is het mogelijk de belangen van kinderen tijdig in de asielprocedure in te brengen. Sinds het najaar 2018 heeft VluchtelingenWerk deze methode op alle centrale opvanglocaties geïmplementeerd. Zo krijgen kinderen en hun ouders gerichte juridische begeleiding. VluchtelingenWerk wil bij alle ketenpartijen in de asielprocedure bewustwording creëren voor de situatie van vluchtelingkinderen. 

Juridische begeleiding afstemmen 

Om de vluchtredenen van kinderen in beeld te krijgen voeren medewerkers van VluchtelingenWerk gesprekken met ouders en jongeren. “We vragen ze dan naar de problemen die de kinderen zelf hebben ondervonden in het land van herkomst en wat er zou gebeuren als zij terugkeren,” legt Henneleen Koppe, teamleider van VluchtelingenWerk, uit. “Naast het feit dat ouders en kinderen deze persoonlijke aandacht erg waarderen, leveren de gesprekken vaak belangrijke informatie op. Zo ben ik gezinnen tegengekomen waarvan de kinderen gevaar lopen geronseld te worden door jeugdbendes en een gezin met een transgender van 16 jaar oud.” De signalering helpt om een beter beeld te krijgen van de specifieke risico’s voor kinderen bij terugkeer. Koppe:  “Zo weten we nu dat kinderen van Turkse Gülenisten vaak erg gediscrimineerd worden, niet meer naar school kunnen en kans lopen in een staatsinstelling terecht te komen als de ouders gedetineerd worden.” Als dit soort signalen naar boven komen, wordt de juridische begeleiding daarop afgestemd.   

Signalen delen 

“We adviseren gezinsleden deze asielmotieven aan de IND kenbaar te maken,” vertelt Koppe. “Ook delen we de signalen voorafgaand aan de asielprocedure met de advocaat. Die kan daarop voortborduren en de informatie gebruiken in de procedure.” VluchtelingenWerk draagt op deze manier bij aan een sterkere positie voor meereizende kinderen in de asielprocedure. 

Als onderdeel van de zomerprogrammering van Stichting de Vrolijkheid speelden kinderen in zes asielzoekerscentra voor én achter de schermen mee in een nieuwe VPRO-jeugdserie. Het is de eerste televisieproductie die geheel is gedraaid op azc’s en waarin professionele schrijvers, cast en crew samenwerkten met kinderen, mediaprofessionals en vrijwilligers die op een azc wonen of gewoond hebben.

Het is een initiatief van Stichting de Vrolijkheid, Cinekid en de VPRO. De opnamen vonden plaats op de azc’s van Amsterdam, Emmen, Grave, Leersum, Oisterwijk en Rotterdam.

Deze unieke, zesdelige, in azc’s opgenomen kindertelevisieserie Zara en de Magische Kicksen is vanaf 28 oktober 2018 uitgezonden op NPO Zapp en is nog steeds te zien op NPO gemist.  De serie is nu ook te zien met Arabische ondertiteling زارا والحذاء السحري op de Arabische site van NPO ‘Net in Nederland’.

Voor meer informatie over de inhoud van de serie, zie de website van De Vrolijkheid.

Eerder dit jaar kwam een onafhankelijk onderzoek over de leefomstandigheden van kinderen in Nederlandse azc’s uit. Dit onderzoek gaf aan dat er nog veel te verbeteren valt voor deze kinderen. De aanbevelingen van de werkgroep zijn helaas nauwelijks overgenomen door de staatssecretaris. Volgende week debatteert de Kamer hierover.

De uitkomsten van de reactie op ons manifest zijn teleurstellend: teveel rode smileys

Het manifest

Het onderzoek, gedaan door het COA in samenwerking met de Werkgroep Kind in azc, is samengevat in tien aanbevelingen. Deze tien punten zijn in juni als manifest aangeboden aan de Tweede Kamer. De staatssecretaris heeft nu laten weten dat hij nauwelijks iets met deze aanbevelingen gaat doen. Helen Schuurmans reageert namens de Werkgroep Kind in azc: “We zien enkele kleine stapjes vooruit, maar er is nog een lange weg te gaan terwijl de kinderen in de azc’s nú recht hebben op daadkracht.”

Weinig ambitie

Een nieuwe versie van het manifest laat direct zien wat de reactie van de staatssecretaris betekent. Met oranje en rode smileys en helaas geen enkele groene, wordt het duidelijk dat er weinig ambitie wordt getoond. De Werkgroep heeft nu de staatssecretaris per brief opgeroepen om zijn besluit te heroverwegen en de situatie voor kinderen te verbeteren. “De staatssecretaris negeert de vele mogelijkheden om het leven voor deze kwetsbare kinderen te verbeteren”, legt Schuurmans uit. “Na het lange wachten op een reactie op deze bevindingen, stelt het teleur dat er op veel punten nauwelijks iets verbetert.” De Werkgroep vraagt de Tweede Kamer volgende week bij het Kamerdebat om kinderen wél centraal te zetten.

Dit is het moment

Het is belangrijk dat de Tweede Kamer zich sterk maakt voor deze kinderen en geen genoegen neemt met deze reactie. De staatssecretaris is namelijk bezig om het opvangsysteem in Nederland te veranderen. “De Tweede Kamer moet dit moment aangrijpen om te zorgen dat de veranderingen ook verbeteringen zijn voor kinderen”, zegt Schuurmans.

De Kamerleden waren eerder dit jaar wel positief over het manifest. Zij lieten bij het in ontvangst nemen weten dat de belangen van kinderen voorop moeten staan. “De Tweede Kamer moet zich daarom nu laten horen”, aldus Schuurmans.

Lees meer over de aanbevelingen en het gehele onderzoek in het rapport Leefomstandigheden kinderen in azc’s en gezinslocaties